“Kiedy nie jesteśmy już w stanie zmienić danej sytuacji, stajemy przed wyzwaniem, by zmienić siebie”.
Viktor E. Frankl
Człowiek w poszukiwaniu sensu – Streszczenie
W książce Człowiek w poszukiwaniu sensu Viktor Frankl opowiada swoją historię przeżycia obozu koncentracyjnego i tego, jak to doświadczenie doprowadziło do powstania jego teorii na temat znaczenia sensu w życiu człowieka (logoterapia). Sens można odnaleźć w pracy (robiąc coś znaczącego), w miłości (troszcząc się o drugą osobę) i w odwadze w trudnych chwilach. Fascynująca lektura.
Życie nie jest dążeniem do przyjemności, ale do sensu.
3 możliwe źródła znaczenia:
- Praca, poprzez zrobienie czegoś znaczącego
- Miłość, czyli troska o drugą osobę
- Odwaga w trudnych chwilach
Nie możesz kontrolować tego, co ci się przydarza w życiu, ale zawsze możesz kontrolować to, co będziesz czuł i co zrobisz z tym, co cię spotka.
Miłość jest ostatecznym i najwyższym celem, do którego człowiek może dążyć. Zbawienie człowieka dokonuje się przez miłość i w miłości.
Człowiekowi można odebrać wszystko oprócz jednej rzeczy: ostatniej z ludzkich wolności – wyboru własnej postawy w każdych okolicznościach, wyboru własnej drogi.
Kiedy człowiek odkryje, że jego przeznaczeniem jest cierpienie, będzie musiał przyjąć je jako swoje zadanie. Jego wyjątkowa szansa leży w sposobie, w jaki znosi swoje brzemię.
Odnalezienie sensu życia jest podstawową siłą motywacyjną człowieka. Sens ten jest jedyny i specyficzny i może być spełniony tylko przez niego samego.
Nie chodzi o sens życia w ogóle, ale raczej o konkretny sens życia danej osoby w danym momencie.
“Żyj tak, jakbyś żył już po raz drugi i jakbyś za pierwszym razem postąpił tak samo niewłaściwie, jak teraz zamierzasz postąpić!”.
Prawdziwy sens życia należy odkrywać w świecie, a nie w człowieku czy jego własnej psychice.
Do szczęścia nie można dążyć, ono musi się pojawić.
Doświadczenia w obozie koncentracyjnym
Miłość jest ostatecznym i najwyższym celem, do którego człowiek może dążyć. Zbawienie człowieka dokonuje się przez miłość i w miłości.
Miłość wykracza daleko poza fizyczną osobę ukochanego. Znajduje swój najgłębszy sens w jego duchowej istocie, w jego wewnętrznym “ja”.
Człowiekowi można odebrać wszystko oprócz jednej rzeczy: ostatniej z ludzkich wolności – wyboru własnej postawy w każdych okolicznościach, wyboru własnej drogi.
Każdy człowiek może zdecydować, co się z nim stanie – psychicznie i duchowo. Może on zachować swoją ludzką godność nawet w obozie koncentracyjnym.
To właśnie ta duchowa wolność – której nie można odebrać – nadaje życiu sens i cel.
Jeśli w ogóle istnieje sens życia, to musi istnieć sens cierpienia. Bez cierpienia i śmierci życie ludzkie nie może być pełne.
Sposób, w jaki człowiek akceptuje swój los i wszelkie związane z nim cierpienia, daje mu możliwość nadania głębszego sensu swojemu życiu.
Emocje, które są cierpieniem, przestają być cierpieniem, gdy tylko stworzymy sobie ich jasny i precyzyjny obraz.
Każda próba przywrócenia człowiekowi wewnętrznej siły w obozie musiała najpierw odnieść sukces, wskazując mu jakiś przyszły cel. “Ten, kto ma po co żyć, może znieść prawie wszystko, jak”.
Życie ostatecznie oznacza przyjęcie odpowiedzialności za znalezienie właściwej odpowiedzi na swoje problemy i wypełnienie zadań, które nieustannie stawia przed każdym człowiekiem.
Kiedy człowiek odkryje, że jego przeznaczeniem jest cierpienie, będzie musiał przyjąć to cierpienie jako swoje zadanie; swoje jedyne i niepowtarzalne zadanie. Jego niepowtarzalna szansa polega na sposobie, w jaki znosi swoje brzemię.
Logoterapia w pigułce
Logos to greckie słowo, które oznacza “znaczenie“.
Logoterapia koncentruje się na sensie ludzkiej egzystencji oraz na poszukiwaniu tego sensu przez człowieka. Według logoterapii to dążenie do znalezienia sensu życia jest podstawową siłą motywacyjną człowieka.
To znaczenie jest jedyne i specyficzne, ponieważ musi i może być spełnione tylko przez niego samego; tylko wtedy nabiera znaczenia, które zaspokoi jego własną wolę znaczenia.
Z pewnością poszukiwanie sensu przez człowieka może wywoływać wewnętrzne napięcie, a nie równowagę wewnętrzną. Jednak właśnie takie napięcie jest nieodzownym warunkiem zdrowia psychicznego.
Zdrowie psychiczne opiera się na pewnym napięciu, napięciu między tym, co człowiek już osiągnął, a tym, co powinien jeszcze osiągnąć, lub na rozdźwięku między tym, kim jest, a tym, kim powinien się stać. Takie napięcie jest wpisane w istotę ludzką i dlatego jest niezbędne dla dobrostanu psychicznego.
Próżnia egzystencjalna
Próżnia egzystencjalna jest powszechnym zjawiskiem dwudziestego wieku.
Może to wynikać z podwójnej straty, jaką człowiek musiał ponieść, odkąd stał się istotą prawdziwie ludzką:
- Utrata niektórych podstawowych instynktów zwierzęcych, w których osadzone jest zachowanie zwierzęcia i dzięki którym jest ono zabezpieczone.
- Tradycje, które wspierały jego zachowanie, teraz szybko zanikają. Żaden instynkt nie mówi mu, co ma robić, żadna tradycja nie mówi mu, co powinien robić; czasem nawet nie wie, co chce robić. Zamiast tego albo chce robić to, co inni (konformizm), albo robi to, czego chcą od niego inni (totalitaryzm).
Próżnia egzystencjalna przejawia się głównie w stanie nudy.
A problemy te stają się coraz bardziej istotne, gdyż postępująca automatyzacja doprowadzi prawdopodobnie do ogromnego wydłużenia czasu wolnego, jakim dysponuje przeciętny pracownik. Szkoda, że wielu z nich nie będzie wiedziało, co zrobić ze swoim nowo nabytym wolnym czasem.
Sens życia
Sens życia różni się w zależności od człowieka. Nie chodzi więc o sens życia w ogóle, ale raczej o konkretny sens życia danej osoby w danym momencie.
Zadanie każdego człowieka jest tak wyjątkowe, jak wyjątkowa jest możliwość jego realizacji.
Ostatecznie człowiek nie powinien pytać, jaki jest sens jego życia, ale raczej musi uznać, że to on jest pytany. Jednym słowem, każdy człowiek jest pytany przez życie i może odpowiedzieć życiu, odpowiadając za swoje życie; może odpowiedzieć życiu, będąc za nie odpowiedzialnym. W ten sposób logoterapia widzi w odpowiedzialności istotę ludzkiej egzystencji.
Ten nacisk na odpowiedzialność znajduje odzwierciedlenie w imperatywie kategorycznym logoterapii, który brzmi: “Żyj tak, jakbyś żył już po raz drugi i jakbyś za pierwszym razem postąpił tak samo źle, jak zamierzasz postąpić teraz!”.
Prawdziwy sens życia należy odkrywać w świecie, a nie w człowieku czy jego własnej psychice.
Bycie człowiekiem zawsze wskazuje i jest ukierunkowane na coś lub kogoś innego niż on sam – czy to na sens do spełnienia, czy na drugiego człowieka, którego trzeba spotkać. Im bardziej człowiek zapomina o sobie – oddając się sprawie, której ma służyć, lub innej osobie, którą ma kochać – tym bardziej jest człowiekiem i tym bardziej się aktualizuje. Samorealizacja jest możliwa tylko jako efekt uboczny transcendencji samego siebie.
Sens życia można odkryć na trzy sposoby:
- Tworząc dzieło lub dokonując czynu
- Doświadczając czegoś lub spotykając kogoś
- Przez postawę, jaką przyjmujemy wobec nieuniknionego cierpienia
Znaczenie miłości
Miłość jest jedynym sposobem, aby uchwycić drugiego człowieka w najgłębszym rdzeniu jego osobowości.
Poprzez swoją miłość osoba kochająca umożliwia osobie kochanej urzeczywistnienie tych potencjałów. Uświadamiając mu, czym może być i czym powinien się stać, sprawia, że te potencjalności się urzeczywistniają.
Miłość nie jest rozumiana jako zwykły efekt uboczny seksu; seks jest raczej sposobem wyrażania doświadczenia tej ostatecznej wspólnoty, która nazywa się miłością.
Sens cierpienia
Nie wolno nam nigdy zapomnieć, że również w sytuacji beznadziejnej możemy odnaleźć sens życia. Chodzi bowiem o to, by dać świadectwo wyjątkowego potencjału ludzkiego w jego najlepszym wydaniu, jakim jest przekształcenie osobistej tragedii w triumf.
Cierpienie przestaje być cierpieniem w chwili, gdy znajduje sens, na przykład sens ofiary.
Do szczęścia nie można dążyć, ono musi się pojawić. Trzeba mieć powód, aby “być szczęśliwym”. Kiedy jednak powód się znajdzie, człowiek staje się szczęśliwy automatycznie.
Gdy poszukiwanie sensu przez jednostkę zakończy się sukcesem, nie tylko czyni ją szczęśliwą, ale także daje jej zdolność do radzenia sobie z cierpieniem.
